Անցյալ աշնանն էր, որ սիրեցինք իրար. Դավիթ Հովհաննես

Ներկայացնում ենք բանաստեղծ Դավիթ Հովհաննեսի (17 փետրվարի, 1945 -19 հուլիսի, 2016) ստեղծագործություններից։

***

Մեզանից հետո ուժեղ ու հաղթանդամ ուրիշ տղերք կգան,
օրինավոր ընտանիքների սիրուն ու անառակ որդիներ,
և ամառային տաք ու պարարտ երեկոներին,
մի քանի խեղճ ու միամիտ անցորդ փողոցների անկյուններում
հավաքած –
կասեն, թե դուք ոչինչ չկարողացաք, եկել ենք, մենք պիտի անենք,–
և նոր տողեր գրող գունատ օրիորդների մոլար հայացքները որսալով՝
գիշերներն անքուն աշխուժորեն կմտմտան իրենց վաղվա օրը,–
և կանցնեն օրերը, օրերը այսպես կանցնեն, ու էլի նույնը կմընան:

Մեզանից հետո օրերի օդում լուծված բառերն ուրիշ կլինեն,
բայց էլի ուժեղ ու հաղթանդամ, անփույթ հագնված տղերքը կգան
և նոր մարգարեներ կհռչակեն իրենց,
և թղթահոտ փչող մաշված միջանցքներում կարգին մարդկանց երեսին
անամոթ կխնդան
և կասեն, թե՝ եկել ենք, դուք չկարողացաք, մենք պիտի անենք,–
և նրանք ճշմարիտ խոսքեր կունենան, և դաժան, և անխնա աչքեր:

…Մեզանից հետո նորից ձմեռ կլինի, մի ուրիշ ձմեռ,
բայց կգան, կգան, ուժեղ ու հաղթանդամ, անփույթ հագնված՝ նրանք
համառորեն կգան,
և նա, հենց նա, եկողներից հենց առաջինը,
նա, ով միշտ կոպիտ էր խոսում, և ում երբեք ոչ ոք չէր լսում,
հենց նա, հենց նա, եկողներից առաջինը,–
նա, ով իրեն վերջին մարգարե հորջորջեց –
կքայլի մի օր՝ տխուր օրվա մեջ, ուսերին տանելով իզուր ապրած
մի շան կյանք,
մի ամբո՜ղջ լղարած կյանք,
մի արդե՛ն լղարած կյանք,–
հետո հոգնած կնստի մի տեղ, և ընտանիքի բարեպաշտ հայրերի
խուճապահար հայացքների տակ
ցուրտ գարեջուր կխըմի –
դանդաղ, ինքնիրեն մրմնջալով.
– Մենք ուժեղ, մենք հաղթանդամ, ազնվորեն անփույթ հագնված,
մենք եկել ենք, վաղուց արդեն եկել ենք, դուք չկարողացաք,
մենք պիտի անենք…

Եվ ձյունափոշին սառը կծակծկի նրա խորշոմած դեմքը,
և նրա տարտամ հայացքի առջև
հեռավոր շենքերի կրակները աղոտ ու ծաղրալիր աչքով կանեն իրար:

***

Եվ հաստլիկ օրիորդը, որից, չգիտես ինչու, միշտ դեղահոտ էր փչում
(Աստվա՛ծ իմ, ես մինչև հիմա դեռ հիշում եմ փոքրիկ խոզուկի նրա
վարդագույն, նրբագեղ դնչիկը),
և հաստլիկ օրիորդը, որից (ես այնպես էլ չիմացա, թե ինչու) միշտ մի
դեղահոտ էր փչում –
շուռ տվեց դեմքը ինձանից, հասկացնելով, որ ես իր թայը չեմ:–

Օ, դա մի սքանչելի հաստլիկ օրիորդ էր, մի հաստլիկ ու ֆենոմենալ օրիորդ,
որ լավ գիտեր արվեստի ամբողջ պատմությունը – սկզբից մինչև վերջ,
չնայած նրանից միշտ մի դեղահոտ էր փչում: Եվ երբ նա Կոջոյանը
համառորեն գերադասում էր Սարյանից –
այդ բուրումն ավելի էր ուժեղանում
(և դա, երևի, նա ինքն էլ գիտեր, ու դրանից իրեն այնքան էլ լավ չէր զգում):
– Օ՜ այո, իսկ Ջեքսոն Փոլաքը, ի՜նչ մեծ…– մերթընդմերթ՝ անխղճորեն
շարունակում էի ես նրան:

Եվ ամեն ինչ լավ էր, և ամեն ինչ իր ընթացքով այսպես առաջ էր գնում,
քանի որ դա կարգին և օրինավոր մի ընտանիքի դուստր էր:–
Ես գիտեի, որ նա իրեն հարմար մի ամուսին էր փնտրում, և դա մի քիչ
տխրեցնում էր ինձ,
քանզի դրա համար նա չափազանց լավ արվեստի պատմություն գիտեր:
Եվ երբ ակնոցի տակ աչքերը ոգևորությամբ փայլեցնելով
նա իր հերթական՝ օ իսկ Գոգե՜նը, իսկ Վան-Գո՜գն էր արտաբերում –
ես հանկարծ այնպես խղճացի մեզ, երկուսիս (նա մի խիստ մայր ուներ,
և դեռ երբեք ձմռան երեկոներին
նրան տնից մենակ դուրս չէին թողել),–
մի խոսքով՝ ես նրա ականջին քնքշորեն մի քանի սիրուն բառ շշնջացի,
որ այստեղ վերհիշելու ոչ մի հնար, իհարկե, չկա,
ու հետն էլ կամաց ավելացրի, թե՝ թույլ տուր համբուրեմ փորըդ,
ու մի քիչ էլ ներքև, եթե կարելի է՝
հրաշալի տողեր են, այնպես չէ՞,
հեղինակն էլ Ռոնսարն է, այդ սքանչելի ծերուկը, որ ջահելներիս հացը խլեց:
– Եվ այստեղ, սիրելիս, աշխարհն այնքան էլ գլխիվայր չի կանգնում:

Եվ հենց դա էլ եղավ վախճանի սկիզբն ու փչացրեց ամեն ինչ:
– Նա շուռ եկավ, ու շրջեց երեսը ինձանից, հասկացնելով, որ ես իր թայը չեմ,
այսինքն՝ որ չեմ կարող քիթս խոթել նրա գործերի մեջ,
հետո արագ հեռացավ, իսկ ես, անհամբեր ու դեռ անփորձ մի տղա,
մնացի այդպես, վշտահար ու ամոթի գերի, փողոցում կանգնած –
և այդ ժամին իսկույն կարելի էր հասկանալ – օ՜ ժամանակ, օ՜ բարքեր,–
թե՝ ի՛նչ կատարյալ ու սքանչելի մի ողբերգություն էր փթթում շուրջբոլորը:

Աշուն է հիմա – բաժանումի շրջան

Աշուն է հիմա – բաժանումի շրջան,
ողջ օրն անձրև է գալիս ու չի գալիս –
անգույն, միալար խոսքերիդ պես տարտամ,–
ախ, ինչպե՞ս երգեմ ես աշունն այս խուլ,
երբ բառեր չկան, երբ մենակ եմ ու լուռ
մեռնող բնության, մեռնող սիրո դիմաց,
աշուն է հիմա – բաժանումի շրջան:

Անցյալ աշնանն էր, որ սիրեցինք իրար,
ու թվաց, թե այլ մի կյանք ապրեմ պիտի,
կարծես օրերս էլ մի նոր գույն առան,–
և աշնան խոնավ, փաղաքուշ միգում –
հասո՜ւն էր սերը՝ ամռան կրքի նման.
– օ խաբե՛ց մեզ անցյալ աշունը խարդախ,–
անցյալ աշնանն էր, որ սիրեցինք իրար:

Ասում են՝ ծերերն են աշնանը սիրում –
մենք ծեր էինք, բայց ուզեցինք խաղալ,
և դա է հուշում մեզ աշունն այս խուլ –
իր անձրևներով անգույն ու միալար,–
տե՛ս, լալի՜ս է մեր սերը երկնքից կախ,
և կանչում հուսահատ, թե վախճանն է սա.
– ասում են՝ ծերերն են աշնանը սիրում:

Չեմ ուզում հիմա քեզնից ոչ մի բան,
մոռացիր, մոռացիր ինչ որ եղել է,–
ա՛խ, այս թշնամի, այս մեռնող աշունը
տարավ ամեն ինչ անդարձ իրեն հետ,
ա՛խ, մենք բոլորս մանուկներ ենք որբ,–
ցուրտ է, մրսում եմ – իսկակա՜ն Տերյա՛ն,
չեմ ուզում հիմա քեզնից ոչ մի բան…
…………………………………………
Աշուն է հիմա – բաժանումի շրջան: