Ներկայացնում ենք հատվածներ հայ բանաստեղծ, արձակագիր, թարգմանիչ Մկրտիչ Արմենի (14 (27) դեկտեմբերի, 1906 – 22 դեկտեմբերի, 1972) «Ժիրայր Գլենց» վեպից։
***
Երբ նա մտավ սենյակ՝ մի կին այնտեղ ջնջոցը ձեռքին կարասին էր սրբում։ Կարասին շքեղ էր, կնոջ հագուստը տան գործ անելու համար նույնպես շքեղ էր, նրա ձեռքի ջնջոցն անգամ նոր եւ լավ մի կտոր էր։
Որովհետեւ կինը մեջքով էր կանգնած դեպի նա, չէր կարելի ճանաչել նրան դեմքից։ Նրա կազմվածքն ու շարժումները նույնպես անծանոթ էին։ Դա ուրիշ կին էր։
Բայց նա հասկացավ՝ կինը չէր ուրիշը, այլ ժամանակը։ Ուստի եւ, աշխատելով զսպել հուզմունքը, իր մարմնի բոլոր կողմերից ուժը ձգելով դեպի կոկորդ, արտասանեց մի կերպ․
— Բրաբի…
Կինը կտրուկ շարժումով, կարծես բարկացած, շուռ եկավ տեսնելու, թե ով է Բրաբիոն Ավետովնայի փոխարեն մտերմաբար Բրաբի անվանում նրան։ Նայեց ուշադիր, երկար, չճանաչեց։ Ապա նրա հայացքն ընկավ պայուսակի վրա՝ քրքրված, կեղտոտ, ինչե՜ր տեսած… Անծանոթ պայուսակի այդ տեսքը մի ակնթարթում բացատրեց ամեն ինչ…
— Ժիրա՛յր…— արտասանեց Բրաբին խզված ձայնով։
Այն, որ նա չնետվեց դեպի ամուսինը եւ չգրկեց նրան՝ Ժիրայրը համարեց միանգամայն բնական։ Չէ՞ որ ինքը նույնպես կանգնել էր իր տեղում՝ մեխվածի պես։ Հազար զգացմուներ էին փոթորկվել նրա մեջ, որոնք շարժվում էին իրարամերժ ուղղություններով՝ ստիպելով Ժիրայրին ե՛ւ նետվել առաջ, ե՛ւ մնալ տեղում, ե՛ւ շուռ գալ, փախչել այդ անծանոթ բնակարանից, այդ անծանոթ կնոջից։ Ի վերջո ստացվում էր այն, որ այդքան զգացումների մեջ խճողված, նա չէր կարողանում անել ոչինչ։
Մի՞թե կարելի էր մերժել, որ կինը եւս գտնվեր նույն վիճակում։
— Տասնվեց տարի…— արտասանեց Բրաբին։
Ժիրայրն սպասեց մի պահ, թե կինը շարունակելու է, բայց կինը չշարունակեց։ Վիրավորանքի դառն զգացումը բարձրացավ դեպի Ժիրայրի սիրտը։
— Տասնվեց տարի, երկու ամիս եւ տասնհինգ օր,— ճշտեց նա խաղաղ֊հանդիմանական տոնով։ Ի՞նչպես կարելի է մոռանալ երկու ամիսը եւ նույնիսկ տասնհիգն օրը, երբ Ժիրայրն այնտեղ հաշվում էր մինչեւ իսկ ժամերը։ Այդպես, աղքատը գիտե իր գրպանի դրամը մինչեւ վերջին կոպեկը։ Իսկ տուր դա հարուստին՝ զգուշությունից դողդողացող ձեռքերով, նա կվերցնի կտրուկ եւ անփույթ շարժումով՝ առանց վախենալու, թե կարող է թափել թղթադրամների մեջ փաթաթած մանրը, եւ կհաշվի միայն ռուբլիները կամ նույնիսկ տասնյակ ռուբլիները… Բրաբին երեւի չի հիշում նաեւ այն, թե ինչ օր էր այն օրը։ Ժիրայրը գիտե՝ երեքշաբթի էր, ինչպես բոլորը գիտեն, որ այսօր ուրբաթ է։
Խորթության անտանելիորեն ծանր զգացումը պաշարել էր Ժիրայրին։ Որ դա նոր բնակարան էր եւ ոչ թե այն, որտեղից տարել էին նրան՝ դա կարող էր չունենալ ինքնին ոչ մի նշանակություն։ Ոչ մի նշանակություն կարող էր չունենալ նաեւ այն, որ ամբողջ կահ֊կարասին, բոլոր իրերը, նոր էին, չկար դրանց մեջ որեւէ ծանոթը։ Նրա կին Բրաբին այժմ եւ միշտ կարող էր ջերմացնել ամեն մի բնակարան, ամեն մի կահավորություն, դարձնել Ժիրայրի համար հարազատ։ Բայց ամենասարսափելին այն էր, որ չկար հենց Բրաբին։ Դիմացը կանգնած կինն այնքան էր նման Բրաբիին, որքան որ ահա այդ շքեղ բուֆետ֊պահարանը՝ նրանց երբեմնի աղքատիկ թարեքներին…
Երբ տասնվեց տարի, երկու ամիս եւ տասնհինգ օր առաջ ընդհատվեց Ժիրայրի կյանքը, նա բոլորովին նախապատրաստված չէր դրան։ Դեռեւս չհասկանալով կատարվածի ամբողջ ողբերգությունը, նա շտապում էր նույն օրն իսկ վերադառնալ տուն եւ շարունակել իր կիսատ թողած անհետաձգելի գործերը։ Բայց նրան չթողեցին… Հուսահատությունից նա պատրաստ էր լաց լինելու, բայց մի՞թե դա կօգներ։
Եվ օրն անցավ։ Բայց չէ՞ որ նա, դուրս գալով աշխատավայրից, շտապում էր գնալ դեղատուն՝ դեղ վերցնելու մրսելուց հիվանդացած իր մի տարեկան Հովիկի համար։ Եվ քանի որ նա այդ օրն աշխատավարձ էր ստացլ, ապա մտադրվել էր նաեւ նարինջ գնել Բրաբիի համար։ Կինը շատ էր սիրում նարինջ եւ անշուշտ հիմա, իր հղիության ամիսներին, շատ կուզենար ուտել գոնե մի քանի հատ։ Բայց խնայողություն անելու անհրաժեշտությունից դրդված, այդ մասին լռում էր Բրաբին՝ նիհար ու սուսիկ նրա երիտասարդ կինը։ Հազիվ երեք տարի էր, ինչ նրանք ամուսնացել էին, հարկավոր էր անընդհատ դրամ կուտակել ռուբլի առ ռուբլի, իրեր գնել, հագուստ… Իսկ Ժիրայրն աշխատում էր որպես մի փոքրիկ հիմնարկի գործավար եւ ստանում էր շատ համեստ աշխատավարձ։ Ու թեեւ նա գիտեր, որ կինը տրտնջալու էր նրա կատարած ավելորդ ծախսի համար, բայց որոշել էր գնել նարինջ՝ մի ամբողջ կիլո…
Բայց նա չվերադարձավ տուն՝ դեղի ստացականը եւ ամսվա աշխատավարձը գրպանում։ Երբ անցավ առաջին գիշերը, նա չէր հավատում, թե անցնելու էր նաեւ երկրորդ օրը։ Եվ գուցե խելագարվեր, եթե ասեին նրան, որ անցնելու են հինգ հազար ինը հարյուր տասնութ այդպիսի օրեր…
Չկարողանալով ինքը վերադառնալ դեպի կյանք, Ժիրայրն ակամայից, անգիտակցորեն, ճգնում էր բռնել, ետ պահել գոնե ժամանակը, որպեսզի երբ վերջ ի վերջո վերադառնար տուն, կյանքը շարունակվեր ընդհատված կետից՝ ինչպես կտրված եւ նորից միացված կինոժապավեն։
Եվ, իրոք, չտեսնելով, թե ինչպես է ընթանում կյանքն այնտեղ՝ դրսում, Ժիրայրն ուներ այն պատրանքը, թե այն չի ընթանում, թե, իրոք, ժամանակի բարի մեխանիկը մի օր սոսնձելու է կտրված ժապավենի ծայրերը, եւ կյանքը շարունակվելու է ընդհատված տեղից։
Ճիշտ է, նա տեսնում էր օրերի ու գիշերների, տարվա եղանակների իրար հաջորդելը, երբեմն լսում կամ կարդում էր լուրեր աշխարհի գործերի ընթացքի մասին, բայց դրանք շատ ընդհանուր եւ հեռու բաներ էին՝ նրա մտերիմ մարդկանց փոփոխության տեսանելի պատկերն ստեղծելու համար։ Ուստի եւ նրա մտապատկերների մեջ նրա կին Բրաբին այդ ամբողջ ժամանակամիջոցում մնացել էր նույն քսանամյա նիհար ու հեզ կինը, Հովիկը՝ նույն մի տարեկան երեխան՝ մրսելուց հիվանդ, իրենց տունը՝ նույն անշուք սենյակը՝ խղճուկ ու սիրելի իրերով…
Մի՞թե կարելի էր կասկածել, որ Բրաբիի հուշերի մեջ եւս, նրա ամուսին Ժիրայրը չէր մեծացել ու փոխվել, այլ մնացել էր նույնը։
Եվ ահա այժմ իրար դեմ կանգնել էին երկու ուրիշ մարդիկ։ Ավաղ, նրանք մինչեւ անգամ անծանոթներ չէին։ Անծանոթների միջեւ դեռեւս չկան փոխհարաբերություններ, նրանք հնարավորություն ունեն ծանոթանալու միմյանց հետ, սիրելու միմյանց։ Իսկ նրանք կանգնել էին իրարից հիասթափված, երկար տարիների իրենց սպասումների մեջ խաբված։ Եվ բոլորովին էլ կարեւոր չէր՝ տգեղացե՞լ էին նրանք հեռու անցյալի համեմատությամբ, թե գեղեցկացել, թարշամե՞լ էին, թե փթթել։ Կարեւորն այն էր, որ նրանք ուրիշ մարդիկ էին, ոչ սպասվածները…
***
Ժիրայրն իր պայուսակը նետեց աթոռի տակ, ինքը նստեց աթոռի վրա՝ մոռանալով հանվել։ Ինչո՞ւ բերեց Բրաբին նրան այստեղ եւ ընդհանրապես ինչո՞ւ եկավ նա այս բնակարանը… Սանդուղքով բարձրանալով երկրորդ հարկ, նա դռներից մեկի վրա տեսավ պղնձե տախտակ՝ իր ազգանունով՝ Գլենց… Բ․ Ա․ Գլենց։ Ուզեց թակել, բայց նկատեց, որ դուռը բաց է։ Եվ իր ազգանունը կրող դռնով մտավ ուրիշի տունը…
Մոտ երկու տասնյակ տարի առաջ, նա, եռանդով լի երիտասարդ, համատեղ կյանք սկսեց մի խելոք ու նվիրված աղջկա հետ։ Դրանից առաջ նրանք քսան տարի եւ տասնյոթ տարի ապրել էին առանձին֊առանձին։ Այժմ, միանալով, նրանք ծրագրել էին ե՛ւ լավ բնակարան ունենալ, ե՛ւ լավ հագնվել, ե՛ւ լավ ապրել, ե՛ւ երեխաներ ստեղծել, ե՛ւ բարձրագույն կրթություն ստանալ, ե՛ւ լավ գործեր կատարել հանուն հայրենիքի ու սեփական բավականության։ Կյանքը նրանց առջեւումն էր, եւ նրանք անշուշտ կիրագործեին իրենց ծրագիրը։
Բայց Ժիրայրը գնաց իրենից բոլորովին անկախ պատճառներով եւ Բրաբին մենակ, առանց նրա, շարունակեց կյանքը եւ հասավ այդ ամենին։ Ի՞նչ մաս ունի Ժիրայրն այդ ամենի ստեղծման մեջ… Ուրեմն ինչո՞վ է սա իր տունը, ինչո՞վ են Հովիկն ու աղջիկը նրա զավակները։ Նա ոչ միայն չի փայփայել ու դաստիարակել նրանց, այլեւ չի կարողացել դեղ անգամ հասցնել տղային նրա հիվանդության ժամանակ, իսկ աղջկան չի էլ տեսել, չգիտե անգամ նրա անունը…
Եվ այժմ նա լողանալու է ուրիշի վաննայում, օգտվելու է ուրիշի օճառից ու սպունգից, մարմինը չորացնելու է ուրիշի սրբիչով, հագնելու է ուրիշի սրբիչ֊խալաթը։ Դրանք բոլորն ստեղծվել են երկրի դժվար ջանքերով, որոնց մեջ ոչ մի մասնակցություն չունի Ժիրայրը, եւ պատկանում են Բրաբիին, որին ոչնչով չի օգնել նույն անկոչ Ժիրայրը։
Քսան եւ տասնյոթ տարի առանձին֊առանձին եւ ապա նորից տասնվեցական տարի առանձին։ Նրանք առանձին ապրել են մի ամբողջ կյանք։ Եվ միայն երեք տարի են եղել միասին։ Բայց քի՞չ են պատահում ծանոթություններ, մտերմություններ, որոնք տեւում են երկու տարի, երեք, չորս, եւ հազիվ մի տասնյակ տարի անց՝ մոռացվում են համարյա բոլորովին։ Պարտադի՞ր է ուրեմն, որ միասին ապրած այն փոքրիկ ժամանակաշրջանը, երեք տարին, ստիպի նրանցից մեկին՝ պարտավոր զգալ իրեն, իսկ մյուսին՝ իրավունք համարել իրեն՝ վերականգնելու երբեմնի համատեղ կյանքը, որը, իրերի բերումով, մի կարճատեւ էպիզոդ է եղել նրանց համար…
Ինչո՞ւ եկավ նա այս բնակարանը, ինչո՞ւ… Մի՞թե կարելի էր այնքան կորցնել ռեալականության զգացումւը, որ կարծել, թե, իրոք, նա կարող էր գտնել այստեղ նախկինը, այն էլ՝ անխախտ վիճակում։ Իսկ այժմ, երբ տեսավ, որ այդպես չէ, ինչո՞ւ է շարունակում մնալ այստեղ։ Հանուն երեխաների՞։ Ո՞ւմ երեխաների, ի՞ր։ Բայց ինչո՞վ են նրանք իր երեխաները։ Մե՜ծ սխրագործություն է՝ լինել նրանց սաղմնավորողը։ Բիոլոգիական հայր, ճի՞շտ է։ Եվ ուրիշ ոչի՞նչ։ Իսկ չէ՞ որ հայրը՝ դա աշխարհի չափ մեծ հասկացողություն է եւ ոչ թե լոկ արու…
Ժիրայրը մի պահ վճռեց իսկույն գնալ բնակարանց, այլեւս չվերադառնալ։ Նա եւ Բրաբին չունեն խոսելու ոչինչ, որոշելու ոչինչ։ Ամեն ինչ որոշ է…
Նա նույնիսկ ընդոստ վեր կացավ աթոռից, բայց նորից հիշեց՝ երեխաները… Այնուամենայնիվ, շատ հետաքրքիր է, թե ինչպիսիք են նրանք, նմա՞ն են արդյոք իրեն։ Համենայն դեպս բիոլոգիական հայր լինելն էլ ունի որոշ նշանակություն, իսկապես։ Մյուս կողմից, գուցե երեխաներն իրենք էլ կուզենան տեսնել իրենց բիոլոգիական հորը…
Նա տխուր ժպտաց իր բառերի վրա եւ սկսեց հանվել։
***
Ոչ թե Ժիրայրի, այլ մի ուրիիշ մարդու վրա էին ուշադրություն դարձնում համարյա բոլոր անցորդները։ Դա մի կին էր, ըստ երեւույթին՝ երիտասարդ, որը դանդաղ քայլում էր Ժիրայրի առջեւով, մի քանի քայլ նրանից առաջ։ Նա հագել էր սպիտակ լայն վերարկու, որի կոճակներն արձակել էր շոգից եւ այդ պատճառով վերարկուն թվում էր ավելի լայն։ Գլխին նա դրել էր նույնպիսի սպիտակ գլխարկ՝ տափակ, ցածրիկ ու կլոր։ Միայն նրա կիսակոշիկներն էին ոչ թե սպիտակ, այլ երկնագույն, բայց դա, անշուշտ, նրա զգեստի գույնն էր։
Փողոցով անցնում էին շատ աղջիկներ ու կանայք, բայց նրանցից ոչ մեկը չէր առաջացնում այդպիսի ընդհանուր հետաքրքրություն։ Ժիրայրը տեսնում էր, թե ինչպես դիմացից եկողները, տղամարդ, թե կին, տեսնելով արտակարգ անցվորուհուն, անթարթ նայում էին նրա դեմքին, իսկ անցնելով նրա մոտով, շուռ էին գալիս եւ մի երկար հայացք նետում նրա ետեւից։ Իսկ անցվորուհին, անշուշտ վաղուց ի վեր վարժված այդպիսի հետաքրքրության, գնում էր իր համար, դանդաղ քայլերով, ձեռքերն իր գարնանային լայն վերարկուի գրպանները դրած։
Այ, այսպես․ կարելի է լինել սովորական մարդ՝ առաջին իսկ օրվանից, եւ կարելի է միշտ գտնվել ուշադրության կենտրոնում՝ թեկուզեւ մշտապես ապրելով նույն մարդկանց մեջ։ Դե ի՞նչ, մարդիկ ծնվում են տարբեր արտաքիններով եւ տարբեր ընդունակություններով։ Ժիրայրը սովորական մարդ է եւ նրա արտաքինն աչքի չի ընկնում ոչնչով։ Այժմ դա ամենից ավելի հարկավոր է նրան։ Նա անշուշտ պիտի նեղվեր՝ եթե լիներ այդ կնոջ փոխարեն։
Որովհետեւ Ժիրայրն ակամայից հարմարվել էր կնոջ քայլերին եւ գնում էր դրանց համընթաց, կարող էր թվալ, թե հետեւում է նրան։ Ուստի եւ որոշեց ետ մնալ կամ անցնել առաջ։ Եվ քանի որ նրան եւս, վերջ ի վերջո, հետաքրքրեց, թե ինչի համար են բոլորն այդպես նայում անցորդուհուն, նա արագացրեց քայլերը, առաջ անցավ նրանից, քայլեց էլի որոշ տարածություն եւ կանգ առավ մի ցուցափեղկի մոտ՝ իբր թե դիտելու ցուցադրված իրերը։ Զգալով, որ կինն արդեն բավական մոտեցել է, նա շուռ տվեց գլուխը, նայեց նրան։
Առաջին բանը, որ նա նկատեց, դա կնոջ հասկացող հայացքն էր՝ նրա վրա սեւեռված։ Ժիրայրը շփոթվեց։ Ինչի՞ համար էր նրան հարկավոր այդ պրիմիտիվ խորամանկությունը՝ գուցե դեռ դարեր առաջ արդեն հասկացված։ Նա ամաչեց իր արարքից։ Սպասեց, որ կինն անցնի, որպեսզի ինքը եւս շարունակի ճանապարհը՝ այս անգամ արդեն հակառակ ուղղությամբ։
Բայց կինը, անցնելու փոխարեն, նույնպես մոտեցավ ցուցափեղկին, կանգնեց Ժիրայրի կողքին եւ սկսեց նայել։ Ցուցափեղկի ապակու մեջ Ժիրայրը տեսավ կնոջ հայացքը՝ նրա վրա ուղղված։ Ոչ, այդ արդեն լավ չէ։ Ի՞նչ հանցանք գործեց Ժիրայրն իր փոքրիկ խորամանկությամբ։ Ոչ մի։ Ուզեց տեսնել կնոջ դեմքը եւ ուրիշ ոչինչ։ Կարելի՞ է դրա համար այդպես պատժել ննրան, մոտենալ եւ կանգնել կողքին։ Բավական էր նույնիսկ այն, որ նրանց աչքերը հանդիպեցին եւ կինն իր հայացքով զգացնել տվեց, որ նրա խորամանկությունը բացված է։ Մի ուրիշ կին այդ էլ չէր անի, այլ կանցներ անտարբեր։
Ժիրայրն սպասում էր, որ կինը գնար, բայց կինը չէր գնում։ Եվ նրա հայացքը, ապակուց անդրադարձած, անթարթ ուղղված էր Ժիրայրի վրա։ Ջղայնանալով, Ժիրայրը վճռեց ինքը հեռանալ առաջինը։ Բայց այդ րոպեին նրա կողքին հնչեց կնոջ կամացուկ, բայց հստակ ձայնը։
— Բարեւ ձեզ…
Ժիրայրն ապշած եւ տհաճ զգացումով նայեց կնոջը, որն իր նախաձեռնությամբ ուզում էր հաստատել փողոցային պատահական ծանոթություն։ Բայց հազիվ էր նայել նրան, երբ զգաց, որ սխալվում է չարաչար, հանցանք գործելու աստիճան։
Ժիրայրին նայում էին այնպիսի հստակ ու վճիտ աչքեր, որ նա մի պահ կարկամեց՝ չկարողանալով պատասխանել բարեւին։
— Բարով եք վերադարձել,— շարունակեց երիտասարդ կինը՝ հավաստիացնելու համար, որ չի շփոթել նրան մի ուրիշի հետ։
— Ես ձեզ չեմ ճանաչում… ներեցեք, չեմ հիշում…— արտասանեց Ժիրայրը։
— Իհարկե, չեք հիշի, ես այն ժամանակ փոքր էի, տասներեք տարեկան,— ժպտաց կինը։— Մենք ձեր հարեւաններն էինք՝ երկու տուն այն կողմ եւ ձեզ անծանոթ։ Դուք ե՞րբ եք վերադարձել, Ժիրայր Գլենց։
— Այսօր։
— Տասնվեց տարվա բացակայությունից հետո,— շշնջաց կինը։— Տասնվեց տարի, երկու ամիս եւ տասնհինգ օր…
***
— Հայրիկ,— ասաց Խիտան՝ մոր գնալուց հետո,— ես քեզ ցույց կտամ իմ բոլոր ընկեր֊ընկերուհիներին։ Որ բոլորը տեսնեն։ Հետո կտանեմ քեզ, ցույց կտամ իմ նախկին ընկեր֊ընկերուհիներին։ Հետո՝ մեր նախկին հարեւաններին։ Դրանից հետո ես քեզ ցույց կտամ իմ պիոներ ժամանակվա կոլվարին, մի շատ լավ աղջկա, որը հիմի ամուսնացել է։ Ցույց կտամ իմ մանկապարտեզի դաստիարակներին, մանավանդ մի զզվելի կնոջ՝ եթե նա դեռ աշխատում է այնտեղ։ Ես քեզ ցույց կտամ իմ ուսուցիչ֊ուսուցչուիներին՝ թե՛ հիմիկվա, թե՛ անցած։ Ես քեզ ցույց կտամ մի խուլիգան տղայի՝ մեր փողոցից, եւ երկու լավ տղաների՝ նույնպես մեր փողոցից։ Ցույց կտամ… Էլ ո՞ւմ ցույց կտամ։ Բոլորին։ Ոչ մեկին չեմ մոռացել, ոչ մեկին բաց չեմ թողնի։ Իսկապես, դու չե՞ս հոգնի, հայրիկ։ Եկ սկզբից պայմանավորվենք, որ ես ու դու շրջելու ենք թեւանցուկ եւ եթե ես մի անգամ սեղմեմ թեւդ՝ ուրեմն չես նայի մեր մոտով անցողին, իսկ եթե երկու անգամ սեղմեմ՝ կնայես։ Սիրալիր կնայես։ Դու չե՞ս բարկանա, եթե ես երբեմն լեզու հանեմ մեկնումեկին։ Ասենք՝ դու չես էլ նկատի․ մենք կանցնենք, հետո ես գլուխ շուռ կտամ ու կհանեմ։ Դա շատ անհրաժեշտ է ինձ։ Փողոցով գնալիս դու ինձ համար պաղպաղակ կգնես։ Փողը ես քեզ կտամ սկզբից, դու, իհարկե, չունես։ Հետո կգնանք մանկական այգի ու կարուսել կնստենք քեզ հետ։ Թող ծիծաղեն, որ մենք մեծ ենք, ճի՞շտ է, մե՞զ ինչ։ Ես դիտմամբ մի անկարգություն կանեմ դպրոցում, որ ծնողիս կանչեն այնտեղ։ Իհարկե, դու ինքդ կգնաս եւ ոչ թե մայրիկը։ Մեծ անկարգություն չեմ անի, մի վախենա, ես երբեք ոչ մի անկարգություն չեմ արել, ոչ մեծ ոչ փոքր․ ինձ չէր կարելի ուրիշների նման, կվտարեին։ Կկանչեն քեզ, իսկ դու կբարկանաս իմ հասցեին՝ «Ես ցույց կտամ այդ անպիտանին»։ Նրանք քեզ կհամոզեն, որ կարիք չկա խիստ պատժելու, որ դա առաջին դեպքն է, իսկ դու ասա՝ «Իմ աղջիկը չէ՞, ուզեմ՝ կպատժեմ, ուզեմ՝ կներեմ»։
— Այդպես չի կարելի,— ժպտաց Ժիրայրը։
— Գիտեմ… Ուրեմն ասա միայն՝ «իմ աղջիկն է»…
— Խիտա, ճաշը…
— Թող խանձնվի։ Դա կդառնա աշխարհի ամենահամեղ ճաշը, ճիշտ չէ՞․ մեր զրույցի պատճառով խանձված ճաշ…
— Աղջիկս, խնդրում եմ քեզ… Ճաշը…
Հանկարծ Խիտան հասկացավ, որ հարկավոր էր իսկույն գնալ խոհանոց։ Առանց հորը նայելու նա վազեց դուրս։ Ժիրայրը բերանքսիվայր ընկավ բազմոցի վրա եւ կիսախեղդ հեկեկոցը ցնցեց նրա ամբողջ մարմինը։
«Ժիրա՞յր…— կարծես լսեց նա մի ուրիշի զարմացած ձայնն իր ականջի մոտ,— դա ի՞նչ նորություն է։ Ե՞րբ ես լաց եղել դու վերջին անգամ։ Կարծեմ ինչ֊որ խաղալիքի համար»…
Երբ քիչ հետո Խիտան մտավ ներս, հայրը հանգիստ նստած էր իր տեղում եւ սպասում էր աղջկան։
— Եթե տեսնես, թե ի՜նչ է կատարվում մեր խոհանոցում…— ասաց աղջիկը։— Է՛լ գինի, է՛լ ուտելիքներ։ Դրա համար է մայրիկն այդպես ներսուդուրս անում։ Մենք ամեն տարի ենք կատարում իմ ծննդյան տոնը։ Ջոնինը նույնպես։ Կատարում ենք մոտակա կիրակի օրը, դրա համար ետ ենք գցում կամ առաջ։ Ուրեմն, կկատարենք վաղը չէ մյուս օրը։ Առաջ հավաքվում էին միայն երեխաները, իսկ երբ մեծացա, սկսեցին հավաքվել մեծերը, իսկ իմ ընկեր֊ընկերուհիները գալիս են հաջորդ օրը։
Հեռախոսը զանգահարեց։ Խիտան չշարժվեց տեղից։ Հայրը նայեց նրան։
— Չեմ վերցնի,— ձեռքը թափ տվեց աղջիկը։— Դա մի տղա է։
— Ի՞նչ գիտես։
— Գիտեմ,— մեքենայաբար թեւի ժամացույցին նայելով, ասաց Խիտան։— Լավ տղա է, բայց իզուր է զանգահարում այսօր։
Հեռախոսը չէր դադարում։ Խիտան վեր կացավ եւ բարկացած դեմքով վերցրեց հեռախոսափողը։
— Մայրի՞կ… Ես կարծում էի, թե տղաներն են, դրա համար… Ներողություն։ Տանն է, իհարկե։ Այո, այո, շուտ֊շուտ խառնում եմ, հետեւում։ Ինչպե՞ս։ Ոչ ոքի՞… Ինչո՞ւ… Այո, դեռ չեմ ասել ոչ ոքի, բայց արդեն ուզում էի զանգ տալ բոլորին։ Լավ… Լավ։
Մոտենալով հորը, նա ասաց տարակուսանքով․
— Մայրիկը պատվիրեց առայժմ ոչ ոքի չասել քո վերադառնալու մասին… Իսկ ես արդեն ուզում էի…
— Մայրիկն իրավացի է,— մռայլվեց Ժիրայրը։
— Ոչ,— ժպտաց Խիտան,— դու վատ բան ես մտածում, իսկ դա սխալ է։ Հիմի ուրիշ ժամանակներ են, դու դեռ չգիտես։
— Ես ժամանակների մասին չեմ ասում,— աղջիկս, այլ մայրիկի։
— Դու նրան էլ չգիտես։ Նա բարի կին է, չնայած որ այդպես է։
— Ի՞նչպես։
— Ինչպես տեսնում ես։ Ես ինքս էլ չեմ կարող բնորոշել։ Բայց կտեսնես, նրա պատվերը լավ իմաստ ունի։
Ժիրայրը ոչինչ չպատասխանեց։
— Իսկ ինձ ոչ ոք չի կարող զրկել իմ հայրիկից,— ասաց Խիտան հանկարծ։— Եվ ոչ էլ դու կարող ես խուսափել ինձանից։ Ես կգամ քո ետեւից մինչեւ աշխարհի ծայրը…
